Anakart

Anakartın Tanımı

Anakart (İngilizce: mainboard veya motherboard), bilgisayarın birincil ve en merkezi baskı devresidir. Tipik bir anakart, bilgisayarın işlemci ve bellek slotları, ses kartı, grafik kartı, ethernet kartı gibi aygıtlar için genişleme yuvaları, parçaların birbirleri arasında iletişimini üstlenen kuzey ve güney köprülerinin tümünü üzerinde barındırır. Bununla birlikte, bazı komponentler anakart ile bütünleşik (onboard) olabilir. Bu duruma ses ve ethernet kartlari için çok sık, grafik kartı için biraz daha az, CPU ve RAM için ise pek nadiren rastlanır, ve bu sistemler genellikle çok küçük yapıda sistemler veya notebooklardır.

Anakartlar aslında yıllardan beri kullanılan devre kartlarından başka birşey değildir. Fakat teknolojiyle birlikte gelişerek sıradan bir devre kartı olmaktan çıkmış ve başlı başına bir teknoloji ürünü olarak görülmeye başlanmıştır. İlk anakart 1982 yılında IBM bilgisayarlarda kullanılmıştır. 1982’de kullanılan anakart ile günümüzde kullandığımız anakartlar arasında boyutu itibariyle fazla bir fark yoktur.Büyük devre elemanlarından oluşan bu kartın üzerinde 4.7 MHZ Intel 8088 işlemci, BIOS, bellek ve çeşitli kartların takılabileceği yuvalar bulunuyordu. Eğer bu bilgisayara disket sürücü, paralel çıkış veya başka bir şey takmak isterseniz ona uygun bir kart alıp anakarta takmanız gerekiyordu. Bu durum aslına bakarsanız geçerliliğini koruyor. Yeni sistem anakartlar yeni tasarım slotlarla geliyor ve bu anakartlar için yeni parçalar satın almanız gerekiyor.

1982'de üretilen ilk anakart

Anakartın Yapısı

Chipset (Yonga Seti):Yukarıda da kısaca bahsettiğimiz gibi Chipsetler bilgisayar içerisinde haberleşmeyi sağlar. Bileşenler üzerindeki haberleşme ne kadar hızlı gerçekleşirse bilgisayarın performansıda o derece artar. Bu nedenle chipsetlerin bilgisayar performansı üzerindeki etkisi oldukça fazladır. Günümüzde en çok kullanılan Chipsetler Intel firması tarafından üretilmektedir.Silicon Integrated Systems (SIS), Acer Labs Inc. (ALI), VIA gibi üretici firmaların da geliştirdiği popüler yonga setleri vardır.
VeriYolu (Bus):Anakart üzerindeki bileşenlerin birbirleriyle haberleşmesini sağlayan aygıtların chipsetler olduğunu söylemiştik veriyolu (Bus) ise chipsetlerin haberleşmeyi sağlarken kullandığı yolu teşkil eder yani veriyolları bileşenler arasındaki köprülerdir. Örnekle açıklamak gerekirse Chipsetleri sabit telefonlara, Veriyollarını ise telefon kablolarına benzetebiliriz. Nasıl ki telefon görüşmesi yaparken kablolar aracılığı ile iletişim kuruyorsak Chipsetler de Veriyolları aracılığı ile bileşenler arasındaki iletişimi sağlar.

Veri yolları Standart ve Adres olarak ikiye ayrılır.Standart veri yolları bilgisayarda yaptığımız işlemlerle ilgili verileri aktarırken, adres veriyolu verilerin nerelere gideceğini belirler. Bilgisayar üzerindeki her parçanın bir kapasitesi olduğu gibi veriyollarının da kapasitesi vardır ve bu kapasite veriyolunun bir seferde ne kadar veri aktarabileceğini belirler. Mesela 16 bit’lik veriyolu bir seferde 16 bit, 32 bitlik veriyolu bir seferde 32 bit veri akışı sağlar.Tahmin ettiğiniz gibi bu da bilgisayarın performansı açısından oldukça önemlidir. Yalnızca iki donanım aygıtını birbirine bağlayan veriyoluna “port” adı verilir. Örneğin : AGP (Advanced Graphics Port) Günümüzde bilgisayarlarda ISA, PCI ve AGP veriyolları kullanılmaktadır.
ISA Slotu: Çok eski bir veri yoludur. 8 – 16 bit veriyoluna sahiptir. Bant genişliği çok düşük olduğu için artık günümüz anakartlarında kullanılmamaktadır.

PCI Slotu: Bu slotlar anakart üzerinde beyaz renkte bulunurlar. Bu slotlara TV kartı, ethernet kartı, ses kartı, güvenlik kartı gibi harici donanımlar takılabilmektedir. PCI 64 bitlik bir veri yoluna sahiptir ve 1993 yılında üretilmiştir. Fakat uyumluluk problemleri yaşandığından dolayı 32 bit olarak kullanılmaktadır.

AGP Slotu: Bu slota sadece ekran kartları takılabilir. Bu veri yolu 533 MHz hıza çıkabilir. AGP(Hızlandırılmış Grafik Portu) veriyolu sadece ekran kartları için tasarlandığından dolayı ekran kartlarının etkin biçimde kullanılmasını sağlar.

PCI-X Slotu: Bu slot server(sunucu) sistemlerinde kullanılır. PCI-X veriyolu kullanımının temel nedeni PCI slotlarından daha fazla bant genişliği sağlamaktır. Anakart alırken PCI-X ve PCI-Express karışıklığını önlemek adına inceleyip almanızı tavsiye ederim.

PCI Express (PCI-e) Slotu: Bu veriyolu güç tüketimini ve diğer donanım maliyetlerini azaltmayı sağlayan bir yapıya sahiptir. Sistem belleğinin daha etkin bir biçimde kullanılmasını sağlar. PCI-e veriyoluna ekran kartı ve çeşitli donanım kartları takılabilir. Bu slot gamer'lar için üretilen nvdia veya amd ekran kartlarının daimi yuvasıdır.

Anakart Çeşitleri

Anakart çeşitleri XT, AT, ATX, BTX olmak üzere 4 farklı yapıdadır. Bu farklılık anakart boyutları, soket yapıları, vida yerleri, port sayıları, panel bağlantı uçları gibi birçok yapıda kendini gösterir.

• XT Anakartlar:Bu anakart çeşidi ilk kişisel bilgisayarlarda kullanılmıştır. İşlemciler üzerinde sabit olarak bulunmaktaydı. 8086 ve 8088 işlemciler için üretilmişlerdir. İşlemcide bir problem olması durumunda anakartın komple değiştirilmesi en büyük dezavantajıydı.
• AT Anakartlar:Bu anakart çeşidi XT’lerden sonra 1982 yılından itibaren kullanılmaya başalmışlardır. ATX anakartlarına benzer formdadırlar. Yapısında veriyolu olarak AGP, ISA, PCI kullanılmaktadır. PS/2 bağlantı yapısı bulunmamaktadır. İşlemci değiştirilmesi mümkün olmaktadır.
• ATX Anakartlar: AT’lerden daha sonra üretilmeye başlanılan bir anakart çeşididir. Öncekilere nazaran çok daha fazla giriş ve çıkış bağlantı desteğine sahiptirler. Çeşitli donanım kartları ATX anakart çeşidiyle birlikte tümleşik yapıda kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzün en çok kullanılan anakart çeşididir. Bu anakartların küçük kasalar için üretilmiş olan Micro ATX çeşitleri de bulunmaktadır.
• BTX Anakartlar: BTX anakartlarda sistemin güç yönetimi, soğutma sistemi ve çeşitli donanım birimlerinin yerleşiminde büyük değişiklikler ortaya çıkmıştır. Bu anakart çeşidinin üretimin temel amacı işlemci gibi çok ısınan parçaları daha iyi soğutabilmektir. Bunun için işlemci etrafındaki çeşitli bağlantılar ve elektronik elemanlar anakartın daha farklı yerlerine taşınmışlardır.

Kaynakça:

Bilgi Ustam
PC Ustası
Türkçe Bilgi